August 18, 2008

Түүхээс...


За мэдэхгүй ч гэсэн Евклидийн биш геометрийн талаар бичихээр шийдлээ. Бидний мэддэг геометр бол мэдээж энгийн буюу Евклидийн геометр билээ. Би энд зөвхөн түүхээс л дурдах гэсэн юм. Та нар сайн мэдэх байх. Шугамаар хэмжээд байвал бид энгийн бидний мэддэг геометр гэж нэрлэж болох байх. Харин эллипслэг юм уу гиперболлог хэмжээстэй болоод ирвэл үүнийг бид Евклидийн биш гэж нэрлэхэд алзахгүй байх аа.
Хамгийн анх Гаусс энэ хэмжээсийг буюу тухайн огторгүйг шугаман бишээр авах санааг гаргасан гэж үздэг. Харин Орос болон Унгарын эрдэмтэд болох Nikolai Ivanovich Lobachevsky болон János Bolyai нар ийм шинэ салбарын нээлтийг буюу баталгааг гардан хийсэн гэдэг. Энэ үйл явдал 19-р зуунд болсон явдал л даа.

Боя Гаусстай хамт сурдаг байхдаа үүний баталгааг хэрхэн хийх талаар саналаа хуваалцдаг байсан бөгөөд хүүдээ хар багаас нь энэ ойлголтоо зааж өгсөн бөгөөд баталгааг хийж Гаусст шалгуулахаар явуултал Гаусс ах мэйлээ шалгаад баталгааг зөв байна гээд хариу илгээх гэтэл Нэт нь тасарсан уу яасан ямартай ч хариу захиагаа тэр дор нь явуулж чадсангүй.
Тэгээд Боя миний баталгаа буруу байна гээд сэтгэл санаагаар унаад нас барсан юм байна. Гэхдээ хүүгээ өөрийнхөө энэ эмгэнэлт замаар явуулахыг хүссэнгүй түүнийг нисгэгч болгосон ч хүү нь сургуулиа хаяаад аавынхаа хийж байсан юмыг үргэлжүүлээд дахин баталгаа хийсэн аж.
Яг хүү Боя-аас өмнө Оросын Математикийн хүрээлэнгийн дарга хийж байсан юм уу даа Лабучевский ах мөн баталгааг хийж их семинар дээр илтгэл тавитал лобби орсон уу яасан түүнийг галзуурсан байна гээд ажилаас нь халаад тэрээр бүр сүүлдээ гудманд гарч нас барсан гэдэг.
Бүр хожим Гаусс, Лабучевский, аав хүү Боя нараас хойш л энэ баталгааг хүмүүс бүгд хүлээн зөвшөөрч энэ бидний сайн мэдэхгүй геометр хүлээн зөвшөөрөгдсөн гэдэг.
Мэдээж энэ талаар Викигээс мэдчихэж болно. Бас үүнийг бүр эртний мэргэд болох Омар Хаияам нарын хүмүүс хүртэл сонирхож ийм юм байж болно гээд зарим нэгэн санааг дурдсан байдаг юм билээ...

2 Сэтгэгдэл:

dulguun said...

хэ хэ сонин л түүхтэй юм байна.

weniwe said...

сонин л юм бна, өөр зөндөө сонирхолтой юм бичээд байгаарай, тэгвэл байнга орж уншиж байна шүү